نرخ رشد پایدار چیست و با چه فرمولی محاسبه می‌شود؟

تا به حال به این فکر کرده‌اید که شرکت شما، بدون دریافت وام، فروش سهام جدید یا جذب سرمایه‌گذار، با همین سرمایه‌هایی که در حال حاضر دارد، چقدر می‌تواند رشد کند؟ این میزان رشد، پتانسیل واقعی کسب‌وکار شما برای توسعه را نشان می‌دهد و با محاسبه نرخ رشد پایدار، می‌توانید آن را بررسی کنید.

سرمایه‌گذارها و تحلیل‌گران مالی، اصولاً از همین معیار برای بررسی توان رشد یک شرکت استفاده می‌کنند؛ در این مقاله، قصد داریم با مفهوم نرخ رشد پایدار و فرمول محاسبهٔ آن آشنا شویم؛ بیایید از مهم‌ترین سوال شروع کنیم:

نرخ رشد پایدار یا SGR چیست؟

نرخ رشد پایدار یا sustainable growth rate که به شکل اختصاری به آن SGR هم می‌گویند، به‌معنی حداکثر سرعت رشد یک شرکت، با حفظ ساختار سرمایهٔ موجود است؛ به زبان ساده، یعنی اینکه بدون گرفتن وام جدید، فروش سهام یا کاهش حقوق سهامداران، چقدر می‌توانید رشد کنید. 

در محاسبهٔ این نرخ، باید پیش‌فرض‌های زیر را در نظر بگیرید:

• نسبت تقسیم سود (Dividend Payout Ratio) در طول زمان ثابت باشد؛
• ساختار سرمایهٔ شرکت (ترکیب بدهی و حقوق صاحبان سهام) تغییر نکند؛
• شرکت، موجودی کالا‌ها را به‌درستی و به شکل بهینه مدیریت کند؛
• الگوی فروش محصولات و خدمات، تکرارشونده و پایدار باشد؛
• شرکت روی فروش محصولاتی که حاشیه سود بیشتر دارند تمرکز کند؛
• شرکت به‌طور مداوم برای افزایش فروش تلاش و برنامه‌ریزی کند.

💡بالا بودن این نرخ، یعنی اینکه شرکت از نظر عملیاتی (مثلاً در مدیریت سود، فروش و منابع داخلی) قوی است. 

محاسبهٔ نرخ رشد پایدار در کنار شاخص‌های دیگری مثل نسبت PEG، به ما کمک می‌کند به چند سوال پاسخ دهیم:

• شرکت من در آینده، چقدر می‌تواند رشد کند؟
• آیا این شرکت، ممکن است برای رشد بیشتر، بدهکار شود؟
• ممکن است لازم شود بخشی از مالکیت‌مان را واگذار کنیم؟
• ساختار مالی فعلی، به اندازهٔ کافی قابل اتکا هست یا نه؟

فرمول محاسبه نرخ رشد پایدار

برویم سراغ بخش مهم ماجرا؛ یعنی فرمول محاسبه نرخ رشد پایدار. برای اینکه مقدار SGR را به‌دست بیاورید، به مقادیر زیر نیاز دارید:

• ROE یا بازده حقوق صاحبان سهام: این مقدار، نشان می‌دهد که یک شرکت، چقدر توانسته از سرمایهٔ سهامدارانش برای کسب سود استفاده کند؛ مثلاً اگر یک شرکت به‌ازای هر ۱۰۰‌میلیون سرمایه، ۲۰‌میلیون‌ سود ایجاد کرده باشد، نرخ ROE برابر با ۲۰‌درصد است.
• Dividend Payout Ratio یا نسبت تقسیم سود: این مقدار، نشان می‌دهد که چند درصد از سود شرکت، باید بین سهامدارها تقسیم شود؛ مثلاً اگر سود شرکت ۱۰میلیارد تومان و نسبت تقسیم سود ۶۰درصد باشد، یعنی باید ۶میلیارد تومان از آن را به سهامدارها پرداخت کنید.
• Retention Ratio یا نسبت نگهداری سود: این مقدار، نشان می‌دهد که پس از پرداخت حق سهامداران، چقدر از سود برای خود شرکت باقی می‌ماند. برای محاسبهٔ این مورد، مقدار Dividend Payout Ratio را به اعشار تبدیل کرده و از یک کم می‌کنیم. مثلاً اگر نسبت تقسیم سود ۶۰‌درصد باشد، حالت اعشارش می‌شود ۰.۶ و اگر آن را از ۱ کم کنیم، نتیجه می‌شود ۰.۴؛ یعنی نسبت نگهداری سود، ۴۰‌درصد است.

⭐ حالا برویم سراغ فرمول نرخ رشد پایدار:

فرض کنید که یک شرکت با شرایط زیر دارید:

نرخ ROE یا بازده حقوق صاحبان سهام: ۳۰درصد

نسبت تقسیم سود: ۲۰ درصد؛ یعنی نسبت نگهداری سود می‌شود ۸۰ درصد.

حالا مقادیر اصلی را به اعشار تبدیل می‌کنیم و داخل فرمول می‌گذاریم:

۰.۳ * ۰.۸ = ۰.۲۴ (نرخ رشد پایدار)

این یعنی شرکت بدون نیاز به وام گرفتن یا جذب سرمایهٔ جدید، فقط با تکیه بر ساختار سرمایهٔ فعلی خود، می‌تواند سالانه ۲۴درصد رشد کند.

۳ دلیل اهمیت محاسبه نرخ رشد پایدار

اینکه بدانید شرکت با ساختار سرمایهٔ فعلی، چقدر جای رشد دارد، ۳ فایدهٔ مهم برایتان خواهد داشت:

۱- چرخهٔ عمر کسب‌وکار را بهتر درک می‌کنید

وقتی نرخ رشد پایدار بالا باشد، یعنی شرکت هنوز در حال رشد است و وقتی این نرخ کمتر می‌شود، نشان می‌دهد که آن شرکت به بلوغ رسیده است و حتی کم‌کم دارد رو‌ به افول می‌رود.

مثلاً شرکتی را در نظر بگیرید که سال‌هاست در زمینهٔ تولید تلویزیون فعالیت می‌کند؛ بازار هدف این شرکت اشباع شده است و خیلی نمی‌تواند روی رشد بیشتر حساب کند. بنابراین، در مرحلهٔ بلوغ قرار گرفته، نسبت تقسیم سود آن بالاست و SGR پایینی دارد.

⭐ شرکت‌های نوپا، باید بیشتر سود خود را صرف رشد و توسعهٔ بیشتر کنند؛ پس اگر در آغاز مسیر هستید و نرخ رشد پایدار شرکتتان پایین است، یعنی یک‌جای کار می‌لنگد!

۲-  می‌توانید بدهی‌های مالی را به‌درستی مدیریت کنید

وقتی نرخ SGR بالا باشد، یعنی سیستم مالی شرکت دارد کارش را به‌خوبی انجام می‌دهد و پس از فروش محصول و خدمات، پول‌هایش را به‌موقع تحویل می‌گیرد. اما پایین بودن این نرخ، می‌تواند به این معنا باشد که افراد زیادی هنوز به شرکت بدهکار هستند. 

مثلاً فرض کنید یک شرکت قطعه‌سازی، محصولاتش را به ایرانخودرو و سایپا می‌فروشد، اما پولش را با ۴ماه تاخیر دریافت می‌کند؛ این یعنی شرکت فروش دارد، اما پول کافی برای رشد و توسعه ندارد و ممکن است با دریافت وام، در معرض بدهی‌های سنگین قرار بگیرد.

این در حالی است که دریافت به‌موقع بدهی‌ها، باعث سریع‌تر شدن فرایند رشد می‌شود؛ بدون اینکه نیاز به وام، قرض یا فروش سهام جدید باشد. 

۳- اهداف مالی را واقع‌بینانه‌تر تنظیم می‌کنید

گاهی ممکن است رشد واقعی یک شرکت، کمتر از SGR باشد؛ این شرایط نشان می‌دهد که یک‌جای کار می‌لنگد و از توانایی‌های بالقوهٔ کسب‌وکار، به‌درستی استفاده نمی‌شود.

💡 مثلاً SGR برابر با ۱۵درصد است، اما با بررسی‌های پایان سال متوجه می‌شویم که شرکت فقط ۸درصد رشد کرده است؛ در چنین شرایطی، باید ریشهٔ مشکل را بیابید و رفعش کنید؛ اصولاً سناریوهای زیر محتمل‌تر هستند:

• استراتژی فروش درست نیست و باید تغییر کند؛
• سیستم بازاریابی و تبلیغات خوب کار نمی‌کند؛
• کارکنان دانش و تخصص کافی ندارند؛
• محصول و خدماتتان دیگر طبق نیاز بازار نیست؛
• هزینه‌های اضافی در فرایند تولید و فروش بالاست.

در برخی مواقع هم ممکن است برعکس این موضوع پیش بیاید؛ یعنی ما انتظار رشد بالایی داشته باشیم اما SGR پایین باشد. در این شرایط، باید منابع را افزایش دهید تا سرعت رشد بیشتر شود.

💡 مثلاً شما تصمیم دارید امسال ۲۰‌درصد رشد کنید اما SGR برابر با ۱۲‌درصد است؛ در این حالت چند راه پیش روی شماست:

• سود پرداختی به سهام‌دارها را کمتر کنید؛
• هزینه‌های اضافی را کاهش دهید تا سود حاصل از فروش بیشتر شود؛
• سراغ دریافت وام و فروش سهام جدید بروید.

رابطهٔ شاخص PEG با SGR چیست؟

PEG یک شاخص اقتصادی است که نشان ‌می‌دهد ارزش سهام یک شرکت در بازار سرمایه، منصفانه هست یا نه.

💡 معیار محاسبهٔ این شاخص، فاصله از عدد یک است؛ یعنی اگر PEG کمتر از یک باشد، ارزش سهام، کمتر از ارزش واقعی است و اگر بالاتر از یک باشد، یعنی سهام، گران‌تر از ارزش واقعی است.

همانطور که از تعریف PEG مشخص است، با نرخ رشد پایدار تفاوت‌هایی دارد؛ در جدول زیر می‌توانید این تفاوت‌ها را ببینید:

🧩 نکتهٔ مهم: با کمک نرخ رشد پایدار (SGR) و نسبت قیمت به رشد سود (PEG) می‌توانید بفهمید که یک شرکت واقعاً ارزش سرمایه‌گذاری دارد یا نه؛ برای تصمیم‌گیری در این مورد، ۴ سناریو پیش روی شماست:

• SGR بالا + PEG پایین: این یعنی پتانسیل رشد داخلی شرکت بالاست اما بازار هنوز این رشد را در قیمت سهام لحاظ نکرده است؛ بنابراین فرصت سرمایه‌گذاری خیلی خوبی است.
• SGR پایین + PEG بالا: این حالت یعنی شرکت پتانسیل رشدش را از دست داده، اما بازار بیش از حد به سهام آن قیمت داده است؛ بنابراین سرمایه‌گذاری روی آن ریسک بالایی دارد.
• SGR پایین + PEG پایین: در این سناریو، شرکت توان رشد کمی دارد و بازار هم قیمت سهام آن را به شکل منطقی، پایین تعیین کرده است؛ سرمایه‌گذاری در این حالت کم‌بازده ولی نسبتاً مطمئن است.
• SGR بالا + PEG بالا: آخرین حالت، وقتی است که رشد بالاست و بازار هم به دلیل همین رشد بالا، قیمت سهام را گران تعیین می‌کند؛ در این حالت، اگر رشد واقعی باشد، سرمایه‌گذاری سودمند است؛ اما باید با احتیاط بالا عمل کنید.

چطور می‌توانیم نرخ SGR را بالا ببریم؟

افزایش نرخ رشد پایدار، به بهبود فاکتورهای اصلی آن بستگی دارد؛ پس برای بالا رفتن این نرخ باید دو کار انجام دهید:

۱- سعی کنید ROE را بالا ببرید

اگر بتوانید با همان امکانات، نیروها و سرمایه‌های قبلی، فروش بیشتری داشته باشید یا لااقل هزینه‌های اضافی را کاهش دهید، سوددهی بیشتر می‌شود و نرخ رشد پایدار افزایش می‌یابد. اما چطور باید این کار را بکنید؟

•  استراتژی قیمت‌گذاری محصولات را بهبود ببخشید؛ مثلاً اگر مشتری‌هایتان به قیمت حساس هستند، از انواع روش‌های تخفیف دادن به مشتری کمک بگیرید.
• از کمپین‌های تبلیغاتی متنوع و موثر برای افزایش فروش استفاده کنید؛ مثلاً برای مشتری‌های نسل z استفاده از تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی خیلی موثرتر از ایمیل‌مارکتینگ یا اس‌ام‌اس مارکتینگ است.
• تا جای ممکن هزینه‌های اضافی را کاهش دهید؛ به‌عنوان مثال می‌توانید بیشتر با تامین‌کننده‌ها چانه بزنید تا مواد اولیه را با همان کیفیت قبلی، اما ارزان‌تر تهیه کنید؛ با این کار، سود حاصل از فروش بدون تغییر قیمت بیشتر می‌شود.
• پیگیر طرح‌های وام با سودهای پایین باشید؛ گاهی دولت‌ها برای حمایت از کسب‌وکارها‌، وام‌هایی با بهرهٔ پایین ارائه می‌دهند. پیگیر این وام‌ها باشید تا با کمترین بدهی،‌بیشتر رشد کنید.
• بستانکاری‌های شرکت را بهتر مدیریت کنید؛ اگر می‌خواهید SGR را بیشتر کنید، بهتر است خیلی سراغ روش‌های پرداخت بلندمدت مانند فروش قسطی نروید؛ چون پول‌ها دیرتر به‌ دستتان می‌رسد و همین باعث می‌شود برای تامین مالی، دست‌به‌دامان وام شوید!
• روی خلق ارزش افزوده و تجربه‌های جدید وقت بگذارید؛ اگر بتوانید به محصولتان قابلیتی جدید و ارزشمند اضافه کنید که در محصول رقیب وجود ندارد، می‌توانید آن را به قیمت بیشتر بفروشید و سود خود را بالا ببرید.

۲- نسبت تقسیم سود را کاهش دهید

برای اینکه بتوانید نرخ رشد پایدار را افزایش دهید، باید سود بیشتری را داخل شرکت نگه‌دارید؛ با این سود باقی‌مانده، می‌توانید محصولات و خدمات را بهبود ببخشید، محصول جدید تولید کنید، وارد بازاری جدید شوید، نیروهای حرفه‌ای جذب کنید، تبلیغات و بازاریابی را توسعه دهید و در کل، بیشتر رشد کنید.

🧐 اما چطور باید سهامدارها را قانع کنید که سود کمتری بگیرند؟

• به آن‌ها برنامهٔ رشد شفاف و قانع‌کننده ارائه دهید؛ مثلاً بگویید قرار است سود را نصف کنید و در عوض، محصولی تولید کنید که در ۲‌سال آینده، درآمد شرکت را ۵‌برابر می‌کند.
• سیاست تقسیم سود را از ابتدا به شکل رسمی تعیین کنید؛ مثلاً یک قانون ایجاد کنید که همیشه، ۴۰درصد از سود بین سهامدارها تقسیم می‌شود و ۶۰‌درصد آن برای توسعهٔ شرکت هزینه خواهد شد.
• به‌جای سود نقدی، به سهام‌دارها سهم جدید بدهید؛ مثلاً بگویید به‌جای اینکه ۱میلیاردتومان سود بگیرید، می‌توانید ۳درصد سهم بیشتر داشته باشید. با این کار، پول از حساب خارج نمی‌شود و فرایند رشد سرعت می‌گیرد.
• با رشد واقعی، قیمت سهام را بالا ببرید؛ شرکت‌های بزرگ مانند گوگل و آمازون، ممکن است سال‌ها سود تقسیمی به سهام‌دارها ندهند؛ چرا که قیمت سهامشان به‌شکل منظم رشد می‌کند و سرمایه‌گذارها روی همین رشد حساب باز می‌کنند.

با وجود همهٔ این تلاش‌ها، ممکن است نرخ رشد پایدار آن‌طور که دلتان می‌خواهد رشد نکند؛ در آخرین بخش این مقاله، به موانع بهبود SGR خواهیم پرداخت.

موانع بهبود نرخ رشد پایدار

گاهی اوقات، وقتی نرخ رشد پایدار را محاسبه می‌کنید، خیلی به آینده امیدوار می‌شوید اما در عمل، نمی‌توانید به‌درستی از پتانسیل‌هایتان استفاده کنید و به آن مقدار رشد برسید؛ دلیل این اتفاق، این است که شما تنها عامل موثر روی رشد کسب‌وکارتان نیستید و موارد زیر می‌توانند برایتان مانع ایجاد کنند:

۱- محدودیت‌های ملی و بین‌المللی

تغییرات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فناوری، قانونی و حتی محیط‌زیستی در یک کشور یا در کل دنیا، سرعت رشد پایدار کسب‌وکارها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

⭐ یک مثال می‌زنم: 

فرض کنید نرخ SGR شرکت شما طبق محاسبات، برابر با ۲۰‌درصد است؛ اما ناگهان در کشورتان جنگ می‌شود و شرایط سیاسی و اقتصادی به‌هم می‌ریزد. بدیهی است که حتی با وجود استفاده از تمام پتانسیل داخلی‌تان، نمی‌توانید روی همان میزان رشد حساب باز کنید!

✍🏻 پیشنهاد نویسنده: برای اینکه از این نوع موانع آگاه شوید و اثرشان را تا جای ممکن کاهش دهید، استفاده از تحلیل PESTEL خیلی کمکتان می‌کند؛ این تحلیل، به بررسی عوامل بیرونی موثر روی کسب‌وکار می‌پردازد و قدرت پیش‌بینی شرایط را افزایش می‌دهد.

۲- رقابت سنگین در یک صنعت

در بازارهای رقابتی، اصولاً نرخ رشد پایدار پایین می‌آید؛ زیرا کسب‌وکارها مجبور می‌شوند برای حفظ مشتری، قیمت را پایین نگه دارند، تخفیف بدهند و سودشان را پایین بیاورند، پس به وام یا سرمایه‌گذار خارجی نیاز خواهند داشت. در این حالت، سه راه وجود دارد:‌

• سود بیشتری را برای خود نگه دارید؛ یعنی به سهام‌دارها کمتر سود نقدی بدهید و سرمایه را داخل شرکت حفظ کنید.
• سراغ وام‌ و قرض بروید؛ راه بعدی این است که تا جایی که می‌توانید وام بگیرید؛ البته این راه باعث بدهکاری می‌شود و پرریسک است.
• حاشیهٔ سود را بالا ببرید؛ با کاهش هزینه‌های اضافی در تولید یا فروش محصول، می‌توانید با حفظ قیمت قبلی، بیشتر سود کنید.

⭐ برای اینکه در شرایط رقابتی بهترین تصمیم ممکن را بگیرید، توصیه می‌کنم حتما با «استراتژی رقابتی پورتر» آشنا شوید و همچنین، «مزیت رقابتی و انواع آن» را بیشتر بشناسید تا بتوانید رشد پایدارتان را تضمین کنید.

۳- ماهیت سرمایه‌بر بودن برخی صنایع

صنایعی مثل خودروسازی، پتروشیمی، فولاد و… برای رشد، به سرمایه‌های سنگینی نیاز دارند که اصولاً از محل سود انباشته تامین نمی‌شود؛ پس ناچار، باید سراغ دریافت وام یا جذب سرمایه‌گذار جدید بروند.

با افزایش جذب سرمایه از بیرون، ROE کمتر می‌شود و این موضوع روی نرخ رشد پایدار، تاثیر منفی می‌گذارد.

نرخ رشد پایدار: پتانسیل واقعی یک کسب‌وکار

در این مقاله، سعی کردیم بگوییم SGR چیست و چطور محاسبه می‌شود؛ شما توانستید نرخ رشد پایدار کسب‌وکار خودتان را محاسبه کنید؟ از مقدار آن راضی بودید یا نه؟ اگر برای بهبود این نرخ سوالی دارید یا در فرایند محاسبه با چالشی مواجه شدید، در بخش کامنت‌ها منتظرتان هستیم!